Dit project is in 2015 ontstaan uit een samenwerkingsverband tussen een aantal maatschappelijk betrokken Maastrichtse burgers en (vertegenwoordigers van) een diversiteit van maatschappelijke organisaties -waaronder ook 360Zuid- met het doel om een structurele bijdrage te leveren aan de oplossing van de armoedeproblematiek. Het betreft hier geen project van 360Zuid in strikte zin, maar een meeromvattend project, waarin ook de Stichting 360Zuid participeert.
De onderstaande korte schets van het project is een parafrase van het (Concept) Beleidsplan 2016-2018 van de Stichting Samen uit de Armoede (SudA), dat in december 2015 is opgesteld door Dirk van Beek en in januari 2016 door het stichtingsbestuur als werkdocument is vastgesteld. Voor de goede orde merk ik op, dat binnen SudA het beleidsplan op verschillende onderdelen nog onderhevig is aan verdere gedachtewisseling. Daarbij gaat het vooral om prioritering en uitvoeringsvraagstukken. De achterliggende overwegingen en zienswijzen worden in principe door alle leden van SudA onderschreven.
Zolang er nog steeds belastinggeld wordt besteed aan zaken die qua prioriteit veel lager zouden moeten staan dan het behoud van de sociale cohesie en welbevinden in de samenleving, mag er eigenlijk geen noemenswaardige armoede voorkomen. Toch is dat wel het geval. Feit is dat, ondanks de grootste welvaartsopbouw ooit in de moderne geschiedenis, de sociale en financieel-economische ongelijkheid en daarmee de armoede al geruime tijd aan het toenemen zijn. Dat is vooral bedenkelijk voor een maatschappijvorm die zich laat voorstaan op zijn parlementaire democratie, grote mate van burgerinspraak en sociaal beleid. Het is schrijnend te moeten constateren dat armoede bij geen enkele belangrijke politieke partij hoog op de agenda staat. Vaak wordt de armoede in ons land vergeleken met andere landen in de EU en dan blijkt die “mee” te vallen maar dat is een drogreden want armoede kan nooit meevallen. Al deze argumenten gaan zeker op voor Nederland dat tot de top vijf van rijkste landen ter wereld hoort. Uiteindelijk komt alles neer op het maken van de juiste politieke keuzes. Die worden tot nu toe onvoldoende gemaakt.
Volgens artikel 25 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens behoort armoede tot een schending van de mensenrechten omdat “iedere burger recht heeft op een levensstandaard die hoog genoeg is voor de gezondheid en welzijn van zichzelf en zijn gezin waaronder inbegrepen voeding, kleding, huisvesting en geneeskundige verzorging en de noodzakelijke sociale diensten zoals het recht op voorziening in geval van werkloosheid,
ziekte, invaliditeit, overlijden van de partner, ouderdom of enig ander gemis aan voldoende bestaansmiddelen ontstaan ten gevolge van omstandigheden onafhankelijk van de eigen wil”.
Ondanks deze overeenkomst krijgt armoedeproblematiek niet de hoognodige maatschappelijke prioriteit van de (voornamelijk) landelijke overheid.
Er bestaat een grote mate van sociale onbalans met alle gevolgen van dien. Er is dus behoefte aan een vernieuwend inzicht en een andere, vooral coördinerende, aanpak want ondanks alle goede zorgen van vele verschillende organisaties blijft armoede toenemen (in 2015 10,5% t.o.v. 2008 7,5% van de huishoudens). Een belangrijke oorzaak daarvoor ligt bij het neoliberale beleid van het huidige kabinet dat berust op onrechtvaardige politieke keuzes zoals een uiterst laag belastingtarief voor rijke postbus multinationals terwijl de lasten voor het banen en inkomen scheppende MKB wel stelselmatig worden verzwaard, naast verregaande nationale bezuinigingen en een toenemende roep om marktwerking.
Er leven in ons land zo`n 1,2 miljoen mensen op of onder de armoedegrens die financieel enigszins moeilijk vast te stellen is omdat die per geval afhankelijk is van diverse persoonlijke omstandigheden zoals hoogte van de huur, toeslagen en al dan niet gezondheidsproblemen. Algemeen wordt gesteld dat een gezin met twee kinderen dat minder te besteden heeft dan 1.900 Euro netto per maand inclusief alle toeslagen, in armoede leeft. Voor een éénoudergezin met twee kinderen ligt dat op 1.540 Euro netto per maand. Armoede wordt omschreven als het niet meer zelfstandig kunnen voorzien in de eerste levensbehoeften. Dus als dat net wel mogelijk is, leeft men theoretisch niet in armoede. Echter, omdat die grens zo flinterdun is en de gerelateerde stressfactoren zo groot, zou die groep ook als arm moeten worden aangemerkt. De norm “eerste levensbehoeften” is te eng want een redelijke mate van participeren in de samenleving valt daar eigenlijk niet onder maar zou dat wel moeten.
Maastricht scoort relatief slecht op de sociaal economische index: in 2014 kent Maastricht ongeveer 20.000 kwetsbare huishoudens. Dat houdt in, dat ongeveer één op de drie huishoudens enige vorm van sociaal probleem heeft (bron: Gemeente Maastricht). Maastrichtenaren hebben een inkomen dat gemiddeld behoort tot een van de laagsten in Nederland. De gemiddelde Maastrichtenaar verdient 20.900 Euro en staat daarmee op plaats 401 van 408 Nederlandse gemeenten in 2014. (Bloemendaal staat op nr. 1 met 39.200 Euro). Maastricht scoort min of meer gelijk aan andere Limburgse steden als Heerlen (397) en Kerkrade (396) (Bron: CBS 2014). in Maastricht wonen in 2014 6.500 huishoudens in armoede (gedefinieerd als minder dan 60% van modaal inkomen oftewel 20.500 Euro bruto). Dat is 12,8% tegenover een landelijk gemiddelde van 9,5%. Het aantal huishoudens langer dan 3 jaar in armoede is 1.900 oftewel 4% tegenover een landelijk gemiddelde van 2,6%. (Bron: RTL Nieuws)
Armoede is een uiterst complex en holistisch probleem is. Armoede raakt aan diverse andere levensaspecten zoals opleiding en laaggeletterdheid (meer dan 1,3 miljoen mensen), gezondheid, werk, wonen en relaties.
De Stichting Samen uit de Armoede is medio 2015 opgericht omdat de deelnemers de uitdaging willen aangaan om in het armoedebeleid van (vooralsnog met name) de gemeente Maastricht een belangrijke rol te spelen. Reden is dat armoede hier hoger ligt dan het landelijk gemiddelde en er ondanks de goede wil van de gemeente en de acties van vele organisaties te weinig concrete verbeteringen zichtbaar zijn. Uit recent onderzoek blijkt dat er alleen al in Maastricht meer dan zestig organisaties met een of andere vorm van armoedeverlichting bezig zijn. Daar zou een bepaalde mate van coördinatie en structuur veel kunnen betekenen. Ten aanzien van het gemeentelijke beleid blijkt dat onder andere ‘stadsrondes’ laten zien dat beleidsmakers onvoldoende vanuit de burger denken en handelen. De recent tot stand gekomen Toekomstagenda Sociaal Domein Maastricht-Heuvelland 2016-2018 geeft duidelijk aan dat er wel een bepaalde visie maar te weinig concrete doelstellingen zijn en waar die er wel zijn, onvoldoende toetsbaar. Stichting Samen uit de Armoede is medio 2015 opgericht omdat de deelnemers de uitdaging willen aangaan om in het armoedebeleid van (vooralsnog met name) de gemeente Maastricht een belangrijke rol te spelen. Reden is dat armoede hier hoger ligt dan het landelijk gemiddelde en er ondanks de goede wil van de gemeente en de acties van vele organisaties te weinig concrete verbeteringen zichtbaar zijn. Uit recent onderzoek blijkt dat er alleen al in Maastricht meer dan zestig organisaties met een of andere vorm van armoedeverlichting bezig zijn. Daar zou een bepaalde mate van coördinatie en structuur veel kunnen betekenen. Ten aanzien van het gemeentelijke beleid blijkt dat ander andere stadsrondes laten zien dat beleidsmakers onvoldoende vanuit de burger denken en handelen. De recent tot stand gekomen Toekomstagenda Sociaal Domein Maastricht-Heuvelland 2016-2018 geeft duidelijk aan dat er wel een bepaalde visie maar te weinig concrete doelstellingen zijn en waar die er wel zijn, onvoldoende toetsbaar. Datzelfde geluid viel ook te horen bij het Beleidsstuk Sociale Agenda 2025 van de Provincie Limburg.
Ondanks alle goede bedoelingen noodzaakt armoedebeleid tot meer inzicht en adequate daadkracht. Zo is het bijvoorbeeld onaanvaardbaar dat belangrijke cijfers om beleid op te baseren, niet of onvoldoende bekend zijn. Al met al geeft het aan dat er behoefte bestaat aan een organisatie met een coördinerende, kritische rol en vernieuwende inzichten. Dat is dan ook de positie die de Stichting Samen uit de Armoede (SudA) zich op korte termijn zou moeten zien te verwerven om niet te vervallen in organisatie nummer 61.
De oprichtingsakte vermeldt als stichtingsdoelstelling ”de kwaliteit van mensen die in armoede verkeren of daarin dreigen te komen, te verbeteren, inclusief hun maatschappelijk functioneren”. De kracht van de huidige organisatie zit in de combinatie van professioneel betrokkenen en ervaringsdeskundigen die daarnaast ook andere talenten en/of ervaringen hebben verworven in het bedrijfsleven, de politiek of op andere gebieden. Het is van belang om bij uitbreiding van de organisatie ook daarop te blijven werven zodat de unieke rol alleen nog maar versterkt kan worden.
De positionering en rol van Stichting Samen uit de Armoede kan het beste als volgt omschreven worden:
“SudA is een waakhond en coördinator die als een spin in het web de totale problematiek van armoede continu kritisch screent en daarbij alle betrokkenen uitdaagt tot een vernieuwend (om)denken en daadkrachtig handelen dat zal leiden tot een forse vermindering van het armoedeprobleem”.
SudA focust in de komende jaren alleen op het helpen verminderen van die armoedegevallen die mede te wijten zijn aan onrechtvaardige wetgeving, onjuist overheidsbeleid (de menselijke maat!) en bureaucratie en die te danken is aan omstandigheden buiten de eigen wil van de betrokkenen om. Dus niet armoede als gevolg van onwil, verslaving of ander onverantwoord handelen.
Van groot belang is dat SudA zich nooit mag ophouden met lokale partijpolitiek en altijd een onafhankelijke en kritische opstelling naar iedereen behoudt. Die eigenschap is cruciaal om de unieke positie te verwerven en te behouden en tot een werkelijk efficiënte en adequate aanpak van armoede te komen.
De missie of droom van SudA is: “Bewustmaking van en meehelpen aan de realisatie van artikel 25 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens dat luidt dat ieder mens recht heeft op een menswaardig bestaan”.
SudA wil de volgende concrete doelstellingen voor Maastricht-Heuvelland hanteren:
Voor de korte termijn: 1. zowel kwalitatief als kwantitatief inzichtelijk (laten) maken van het armoedeprobleem bij
de diverse doelgroepen omdat verwacht mag worden dat toegespitst beleid tot snellere en betere resultaten leidt; 2. het in eerste instantie terugbrengen van het armoedeprobleem van hoger dan naar gelijk aan het landelijk gemiddelde in Maastricht en later de andere Heuvelland gemeenten; 3. beschouwd worden als een opkomende maar volwaardige en betrouwbare gesprekspartner van gemeentelijke beleidsmakers en besturen van betrokken organisaties.
Voor de (middel)lange termijn: 1. het armoedepercentage in elk van de zes gemeenten van Maastricht-Heuvelland terugbrengen naar significant minder dan het landelijk gemiddelde; 2. het meehelpen aan een adequaat systeem van preventie en vroegsignalering van armoede dat verder reikt dan alleen huurachterstand; 3. het realiseren van SudA als professionele organisatie waar men niet meer omheen kan als het armoedebeleid betreft. Doelstellingen van iedere afzonderlijke organisatie worden daarmee gediend.
Bovenstaande doelstellingen kunnen alleen behaald worden als elke betrokken organisatie, inclusief overheid, doordrongen is van en meewerkt aan een integrale aanpak van armoede op verschillende niveaus. Dat is nu nog niet of onvoldoende het geval. SudA wil daarbij de rol van katalysator spelen. Het motto daarbij is “van inzicht naar uitzicht”. Waarbij van de gemeenten wordt verwacht dat zij alle initiatieven hieromtrent faciliteert en ondersteunt,
zowel beleidsmatig als financieel. Het beleid van de Stichting SudA moet daarom gericht zijn op het constant verbinden van partijen. Dat vereist regelmatige overlegstructuren. Een integrale aanpak betreft bijvoorbeeld om de diverse hulpverlenende instanties meer te laten samenwerken. Dat kan door dezelfde taken zoals bijvoorbeeld schuldhulpverlening die nu door verschillende organisaties anders wordt uitgevoerd meer te synchroniseren. Maar er kan meer zoals het beter op elkaar afstemmen van wat de doelgroepen het meest helpt om uit de armoede te komen en wat de verschillende organisaties daarin kunnen betekenen. Dit vereist een diepgaande kennis van de lokale armoedeproblematiek. De meeste buurtplatforms zijn onvoldoende actief of hebben onvoldoende kennis van de armoede in hun eigen wijk om dit te bereiken. Het is daarom raadzaam om eens na te denken over het opzetten van een systeem van “armoede rapporteurs” in elke wijk. Dat kan leiden tot een vijftig tot tachtig vrijwilligers, die eens per kwartaal rapporteren (aan SudA?) over hun bevindingen. SudA kan hierin een rol gaan spelen, ook naar de gemeenten en media toe.
Terug naar inhoudsopgave projecten
Om tot een meer integrale aanpak te komen van armoedebeleid met SudA als waakhond en coördinator, staan stapsgewijs de volgende activiteiten en evenementen gepland:
(a) Overname van de rol van Het Maastrichts Minima Overleg (MMO), dat recent te kennen heeft gegeven, haar taken aan de stichting SudA te willen overdragen. het MMO was een overlegstructuur van verschillende maatschappelijke organisaties, die onder meer tot taak had het College van B&W periodiek te adviseren inzake het (voorgenomen) armoedebeleid. Aan de betrokken maatschappelijke organisaties is verzocht zich expliciet uit te spreken over hun steun en commitment t.o.v. SudA. Een groot aantal van de benaderde organisaties heeft zich in een overleg op vrijdag 26 februari 2016 hierover reeds in positieve zin uitgesproken. Naar aanleiding van dit overleg heeft het Stichtingsbestuur de volgende persverklaring uitgegeven:
“Samen uit de Armoede (SUDA) krijgt meer cement.
Tijdens de bijeenkomst van de Stichting Samen uit de Armoede (SUDA) op vrijdag 26-02-2016, hebben verschillende maatschappelijke organisaties hun steun en medewerking toegezegd aan Samen uit de Armoede. Zoals de Stichting Vluchtelingenwerk, Humanitas, de Stichting de grote Omwenteling, 360Zuid – Stichting voor Sociale en Maatschappelijke Innovatie, de Stichting Samen Onbeperkt, de Raad van uitkeringsgerechtigden, het Leger des Heils, de Seniorenadvies Commissie en enkele geëngageerde burgers op persoonlijke titel. Met verschillende andere organisaties zal binnenkort nog overleg plaatsvinden. De meeste van dezee organisaties werkten vroeger ook al samen in het Maastrichts Minima Overleg (MMO) en voerden adviserend overleg met het College van B&W. Het MMO heeft aan SUDA gevraagd om deze rol te willen overnemen en heeft zichzelf opgeheven.
Voor alle betrokken organisatie geldt, dat armoede hoog op de agenda staat. SUDA wil ervoor zorgen, dat het thema armoede voortdurend onder de aandacht blijft. SUDA heeft de stellige overtuiging, dat er naast al de maatregelen, die erop gericht zijn om de armoede enigszins te verlichten en draaglijker maken, er structurele oplossingen voor dit probleem dienen te komen. SUDA wil zich samen met alle partijen en de lokale overheid sterk maken voor daarop gerichte experimenten in het sociale domein. SUDA wil dat ervaringsdeskundigen, direct betrokkenen daarbij meer invloed en medezeggenschap krijgen. Om enkele concrete voorbeelden te noemen: zo spoedig mogelijk afschaffen van overbodige en onzinnige regels.; structureel werken aan een hoger inkomen dan nu in de bijstand. In het kader van het laatstgenoemde punt wordt nagedacht over een experiment Basisinkomen en over regelvrije bijstand – desnoods tegen de Rijksoverheid in ( Burgerlijke/Bestuurlijke ongehoorzaamheid in het belang van burgers, die door het ijs zakken.) Daarnaast denken we na over de ontwikkeling van een lokale munt voor al het werk dat gedaan wordt in het sociale domein. Voorts willen wij onderzoek (laten) doen naar verborgen armoede onder bepaalde groepen zoals bijvoorbeeld ouderen,allochtonen en ZZP-ers. Samen uit de Armoede wil kortom werken aan een systeemverandering binnen het sociale domein. Systeemverandering vereist ‘omdenken’ en ‘kanteling’. Om dit omdenken te concretiseren te geven zullen initiatieven ontwikkeld worden en wordt samenwerking gezocht met de tientallen initiatieven die er al zijn. SUDA wil trachten een verbindende rol te spelen bij als deze losstaande initiatieven en zo een synergie-effect realiseren. Tenslotte wil SUDA constructief blijven meedenken over de inhoud en uitvoering van het Armoedeplan van de Gemeente Maastricht.” [einde bericht]
(b) Eind februari 2016 zal een bijeenkomst gehouden worden in het Trefcentrum van het Wittevrouwenveld, waarbij SudA alle zestig betrokken organisaties zal uitnodigen om te spreken over een gezamenlijk aanpak van armoede met als doelstellingen om armoedebeleid hoog op de politieke en gemeentelijke agenda te houden en hoe na te gaan hoe alle organisaties elkaar daarbij kunnen versterken in hun eigen doelstellingen. Onze doelstelling daarbij is het creëren van saamhorigheid en bewustwording van de noodzaak van een integrale aanpak.
(c) Als beide evenementen slagen, zal dat niet alleen SudA voorgoed op de kaart zetten maar vergroot het ook onze kans om subsidies te verkrijgen (Gemeente, Fondsen en Particulieren).
(d) De Gemeente Maastricht schermt steeds met een overlegorgaan dat relatief onbekend is en waar vooralsnog geheimzinnig over wordt gedaan: Samen uit de Min. SudA zou daar deel van moeten gaan uitmaken. Dat is mogelijk als beide bovenstaande evenementen succesvol zijn.
(e) Het aantal personen, dat zich (naast het Stichtingsbestuur) op dit moment actief inzet voor SudA is te beperkt. Het is dan ook noodzakelijk om op zeer korte termijn het aantal actieve mensen uit te breiden die bereid zijn zich voor minimaal één jaar in te zetten. Omdat het vrijwilligerswerk betreft, bestaat echter altijd het gevaar dat mensen om de een of andere reden onverwachts afhaken waardoor waardevolle kennis en netwerken verdwijnen. Het is raadzaam om voor elk onderdeel van de organisatie een team van twee mensen aan te stellen zodat de
continuïteit gewaarborgd kan blijven. Dat geeft enerzijds het voordeel van betrouwbaarheid en gedegenheid en rust in de organisatie en anderzijds zorgt dit voor een systeem van “sparringpartners”, dat bijdraagt aan de kwaliteit van de resultaten. Binnen de organisatie kunnen naast het voorzitterschap grofweg de volgende taakgroepen onderscheiden worden: (1) secretariële werkzaamheden en en organisatorische taken, (2) financieel beleid en fondsenwerving, (3) verzamelen van lokale en nationale sociaal-economische kennis en het onderhouden van contacten met buurtplatforms, (4) public relations, mediacontacten en onderhoud van de website en de Facebookpagina en (5) onderhouden van externe contacten met aanverwante organisaties, resp. rapportage daarover. Gelet op de bovengestelde dient gestreefd te worden naar een bezetting van minimaal 11 actieve leden, dwz dienen er 5 of 6 nieuwe actieve leden geworven te worden. Het is niet noodzakelijk, dat elk lid ook deel uitmaakt van het Stichtingsbestuur. Het Stichtingsbestuur bestaat thans uit Mik Hamers, Chris den Hamer, Estelle Eestermans en Dirk van Beek. Binnen het bestuur is op dit moment één vacature.
